Во Србија скоро и да нема веселба и прослава каде што не се слуша македонска песна или не се игра македонско оро!  И не можат да се набројат хитовите на современите поп и рок пејачи и бендови кои постојано се вртат и со задоволство се слушаат на радио и ТВ станици во Србија и кои сите, без разлика ги пеат, па дури и кога се на македонски јазик. Македонските актери се сакани и почитувани, режисерите на театарот се гости … И токму таму, во уметноста, во песната, во играта, сите разлики и граници меѓу националното се бришат и се почитува  онаа што е  извонредно, наднационално, човечко,  блиско на сите!

Овој принцип се почитува во Здружението на македонски граѓани „Вардар“ од Ниш. Бидејќи, иако постои „национална придевка“, членството не е ограничено на национални, туку на универзални човечки вредности. За тоа сведочат и самите членови – и оние што се декларираат како Македонци и оние кои се Срби.

„Јас сум Весна Пејчиќ и сум Србинка по националност и член сум на здружението„ Вардар “.

Така започнува приказната за Весна, која ја среќаваме на Деновите на македонската култура во Ниш, и која вели дека постои законска можност за тоа, но дека нешто друго е поважно.

„Овие луѓе шират пријателство. За разлика од сè што се случува денес, разни поделби и сепаратизам, тие шират добрина. Тие ги промовираат традиционалните македонски вредности, но ги почитуваат и вреднуваат и традиционалните вредности на српскиот народ. Ова е комбинација на традиционално и модерно и првенствено се заснова на пријателството на македонскиот и српскиот народ. Покрај тоа, постојат добри и пријатни собири кои се засноваат на вистински вредности. Во ниту еден момент нема да почувствувате погрешна емоција, погрешна мисла, нема да слушнете лош збор! Затоа сум член! ”- гордо вели Весна.

Таа додава дека нема поделби и дека всушност станува збор за „наднационална заедница“.

„Како прво, јас сум горда што сум Србинка и што сум дел од ова здружение, но меѓу нас нема поделба на Македонци и Срби. Тоа е најголемата вредност на ова Здружение!  И, ако некој надвор од ова не се чувствува исто како мене, јас не сакам да го слушам или да го гледам тоа. Тука сум за да се чувствувам еднаква меѓу пријателите“, вели оваа членка на „Вардар“ и додава дека ваквите настани се начин да се направат пријателски врски меѓу два, во сите погледи блиски народи, преку запознавање со традиционалното, но и современото во уметноста, културата,  начинот на живеење, што подлабоко се  вкоренат.

Вела Станковиќ, родена во Битола и омажена во Ниш, по четири децении брак и живеење во Ниш, го потврдува сето тоа.

„Ниш многу се смени. Дојдов овде на 18 години да студирам. Кога дојдов, никој не ме ни праша од каде сум. Дури и на факултет, можев да одговорам на македонски јазик. Беше прекрасно дружење. Нишлиите секогаш убаво не прифаќале. Се омажив, Ниш сега е мојот втор дом. Никогаш не се чувствував како странец. Сега, со нашата младост, омладина е поинаку …, вели Вела, свесно или несвесно користејќи го зборот „наш“, но исто така потенцира дека и денес не се чувствува како „странец“ во градот.

Покрај тоа, додава таа, Здружението секогаш дава шанса да се чувствувам како „своја“, Македонка.

„Се среќаваме секој четврток, зборуваме македонски, се слуша македонска музика, некој донесе некое благо, македонска пита, славиме родендени еднаш месечно, а потоа пееме и танцуваме во ходникот, бидејќи канцеларијата ни е мала“, додава таа низ смеа.

За Деновите на македонската култура, но и други манифестации организирани од „Вардар“, таа вели дека ја прават среќна.

„Многу ми значи! И кога одиме во кафана за македонска вечер, и кога гостуваат театри од Македонија, салата е секогаш полна! А, понекогаш гледаме македонски филм! “

На прашањето како нејзините деца гледаат на сето ова, таа одговара:

„Моите деца сакаат да одат во Битола. Нивниот татко е Србин, но и тие, исто како и јас, сметаат дека се „половина и половина“. Тие секогаш велат дека се половина Македонци, половина Срби!  И сето ова ни помага.  За мене и за мојот сопруг и децата, да се чувствуваме како да е тоа заедничка култура, едноставно како да сме една нација!  Верувајте ми, така е во нашето семејство!  Зборуваме српски дома, но кога одиме во Македонија, штом ќе ја преминеме границата, се зборува македонски, моите деца зборуваат на два јазика од мали нозе. А, сопругот разбира, иако не зборува многу македонски, само понекогаш “.

Таа вели дека на последниот попис во Србија, но и порано се изјаснила како македонка.

„Јас секогаш се декларирам како Македонка.  Јас сум државјанин на Србија, но таму каде што си роден, тука е твојата душа и срце и сè “, вели Вела.

И  токму  тоа е она што ги потсетува сите на добро познатата човечка љубов кон родниот крај и објаснува дека  човекот, кој е во целосна смисла на тој збор човек, може да биде член на својот народ и граѓанин на светот, идеално на оној свет во кој за човекот, искрено, отворено и без  да не постојат никакви граници.

TRADICIJA I KULTURA KAO MOSTOVI PRIJATELJSTVA DVA NARODA

Gotovo da nema veselja i slavlja u Srbiji gde se ne čuje makedonska pesma ili ne zaigra makedonsko oro! A i ne mogu se nabrojati hitovi savremenih pop i rok pevača i bendova koji se stalno vrte i rado slušaju na radio i TV stanicama u Srbiji i koje svi, bez razlike pevaju, pa i kad su na makedonskom jeziku. Vole se i poštuju makedonski glumci, gostuju pozorišni režiseri. I upravo tu, u umetnosti, u pesmi, u igri brišu se sve razlike i granice između nacionalnog i poštuje se ono što je izvan redno, nadnacionalno, ljudsko, blisko svima!

Upravo taj princip poštuju u Udruženju građana makedonske nacionalnosti „Vardar“ iz Niša. Jer, iako postoji „nacionalni pridev“, članstvo nije ograničeno nacionalnim, već univerzalnim ljudskim vrednostima. O tome svedoče sami članovi – i oni koji se izjašnjavaju kao Makedonci i oni koji su Srbi.

„Ja sam Vesna Pejčić i po nacionalnosti sam Srpkinja i član sam udruženja Vardar.“

Tako počinje priču Vesna koju srećemo na Danima makedonske kulture u Nišu i koja kaže da za to postoji i zakonska mogućnost, ali da je važnije nešto drugo.

„Ovi ljudi šire prijateljstvo. Za razliku od svega onoga što se danas događa, raznih podela i separatizma, oni šire dobrotu. Promovišu tradicionalne makedonske vrednosti, ali poštuju i uvažavaju i tradicionalne vrednosti srpskog naroda. Ovo je spoj tradicionalnog i modernog i pre svega se zasniva na prijateljstvu makedonskog i srpskog naroda. Osim toga, postoje dobra i prijatna druženja koja se zanivaju na pravim vrednostima. Nijednog trenutka nećete osetiti pogrešnu emociju, pogrešnu misao, nećete čuti lošu reč! Zato sam član!“, kaže ponosno Vesna.

Dodaje da ne postoje podele i da je zapravo reč o „nadnacionalnoj zajednici“.

„Pre svega sam ponosna što sam Srpkinja i što sam deo ovog Udruženja, ali ne postoji nikakva podela na Makedonce i Srbe među nama. To je najveća vrednost ovog Udruženja! A da li neko van ovoga ne oseća isto što i ja, ja to ne želim ni da čujem, ni da vidim. Ja sam ovde da bih se osećala jednaka među prijateljima“, kaže ova članica „Vardara“ i dodaje da su upravo ovakve manifestacije način da se prijateljske veze dva, u svakom pogledu bliska naroda, kroz upoznavanje sa tradicionalnim, ali i savremenim u umetnosti, kulturi, načinu življenja, dublje učvrste.

Vela Stanković, rođena Bitolčanka i udata Nišlijka, posle četiri decenije braka i života u Nišu, sve to potvrđuje.

„Niš se puno promenio. Došla sam ovde sa 18 godina, da studiram. Kada sam došla, niko nikoga nije ni pitao odakle je. Čak sam i na fakutetu mogla da odgovaram na makedonskom jeziku. Bilo je prelepo druženje. Nišlije su uvek nas lepo prihvatale. Udala sam se, Niš mi je sada drugi dom. Nikad se nisam osećala kao stranac. Sada, sa ovom našom omladinom, malo je drugačije…” kaže Vela, svesno ili nesvesno upotrebivši reč „naša“, ali i naglašava da se ni danas ne oseća „strancem“ u gradu.

Uz to, dodaje, Udruženje uvek daje šansu da se oseća „svojom“, Makedonsom.

„Sastajemo se svakog četvrtka, pričamo makedonskim jezikom, čuje se makedonska muzika, neko donese neku poslasticu, makedonsku pitu, slavimo rođendane jednom mesečno i tad i zapevamo i zaigramo u hodniku, jer nam je kancelarija mala“, dodaje uz smeh.

Za Dane makedonske kulture, ali i druge manifestacije koje organizuje „Vardar“, kaže da je čine srećnom.

„Meni to mnogo znači! I kada odemo u kafanu na Makedonsko veče, i kada gostuju pozorišta iz Makedonije, uvek je puna sala! A ponekad pogledamo i neki makeodnski film!“

Na pitanje kako na sve to gledaju njena deca, odgovara:

„Moja deca mnogo vole da idu u Bitolj. Otac im je Srbin, ali i oni, baš kao i ja osećaju se da su „pola-pola“. Uvek kažu da su pola Makedonci, pola Srbi! A sve ovo nam pomaže. I meni i suprugu i deci, da se osećamo kao da je to zajednička kultura, jednostavno kao da smo jedan narod! Verujte, u našoj porodici je tako! U kući pričamo srpski, ali kad odemo u Makeodniju, čim pređemo granicu, priča se makedonski, od malena moja deca pričaju dva jezika. A i suprug razume, mada ne priča baš makedonski, samo ponekad.“

Kaže da se i na poslednjem popisu stanovništva u Srbiji, ali i ranije izjasnila kao Makedonka.

„Ja se uvek izjašnjavam kao Makedonka. Ja jesam državljanka Srbije, ali tamo gde si rođen, tu ti je i duša i srce i sve“, kaže Vela.

I upravo to zapravo podseća na onu svima poznatu ljudsku ljubav za rodnim krajem i objašnjava da čovek, koji to jeste u punom smislu te reči,  može da istovremeno bude i pripadnik svog naroda i bude građanin sveta, idealno onog sveta u kojem za ljudsko, iskreno, otvoreno i bez ne postoje nikakve granice.

Ovaj projekat sufinansiran je sredstvima Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.